Tuvalet Eğitiminde Bilinmesi Gerekenler

Tuvalet eğitimi, çocuk gelişiminde önemli basamaklardan biridir. Her ebeveyn çocuğunun en kısa zamanda ve rahatça bezden kurtulmasını diler. Tuvalet eğitimi önemli olduğu kadar hassas bir basamaktır. Çocuğun hazır olması, tuvalet eğitimi süresince anne-babanın tutumu ve tepkileri sürecin sağlıklı ilerlemesini ve çocuğun psikolojisini doğrudan etkileyecektir. 

Tuvalet eğitimi için en doğru yaş nedir? 

Çocuğun tuvaletini bez yerine tuvalete yapmaya başlayabilmesi için birden fazla alanda hazır olması gerekmektedir. Bu alanların ilki fiziksel gelişimdir. Bağırsak ve mesane kaslarının gelişmesi, çocuğun tuvaletini tutabilmek için ihtiyacı olan kaslarını kullanabilmesi gerekir. Çocuk yürüyebiliyor ve oturabiliyor, çamaşırını ve pantolonunu kendi kendine indirip giyebiliyor olmalıdır.

Dil gelişimi de oldukça önemlidir. Çocuk birkaç kelime ile ya da beden dili ile ihtiyaçlarını açık bir şekilde ifade ediyor olmalıdır. Tüm bunların yanında sosyal gelişim ve psikolojik hazır bulunuş da dikkat edilmesi gereken şeylerdir. Çocuğun benlik algısının gelişmiş olması, çevresi ile iletişiminin artmış olması, bakım verenden bağımsızlaşmaya başlamış olması önemlidir. Çocuğun bedenini ve sinyallerini tanıyor olması da önemli bir kriterdir. Çocuk tuvaleti geldiğinde vücudunda nasıl belirtiler olduğunu fark edebilmeli ve bunları anlamlandırabilmelidir. Tüm bu alanlardaki gelişim ve olgunlaşma yaklaşık iki yaşındayken gerçekleşmekle birlikte her çocuğun gelişim seyri farklı olmaktadır. Bu durumda kimi çocuk tuvalet eğitimine iki yaşından önce hazırken, kimisi iki yaşından geç hazır olabilir.  

Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğu nasıl anlaşılır? 

Tuvalet eğitimine başlamak için çeşitli gelişim alanlarındaki olgunluğun yanında çocuğun hazır olduğuna dair verdiği sinyalleri takip etmek gerekmektedir. Tuvalet eğitimine herhangi bir sebepten dolayı hazır olmayan çocuğun bunu yapmaya itilmesi çocuğun psikolojik sağlığı için sakıncalı olacaktır. Çocuğun çeşitli davranışları ve kazandığı beceriler ebeveynlerin çocuklarının tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını anlayabilmesi için faydalı ipuçlarıdır: 

• Bezi kirlendiğinde rahatsız oluyorsa, 
• Kakasını veya çişini yaptığını söyleyip temizlenmesini istiyorsa,
• Bezini çıkarmaya çalışıyor ve bezden rahatsız oluyorsa,
• Tuvaletini saklanarak yapıyorsa,
• Bir-iki saat bezi temiz kalıyorsa,
• Bağırsak hareketleri düzenliyse,
• Bir-iki aşamalı talimatları yerine getirebiliyorsa,
• Tuvalet kullanımı ile ilgili meraklıysa, evdekileri tuvalete girdiklerinde gözlemlemek istiyorsa,
• Alıştırma tuvaletine tuvaletini yapabilecek kadar süre oturabiliyor ve kendi kalkabiliyorsa, 
• Kendi kendine pantolonunu indirip giyebiliyorsa,
• Tuvaleti geldiğinde vücudundaki sinyallerin ne olduğunu anlayabiliyor ve tuvalet geldiğini söyleyebiliyorsa
• Tuvaletinin gelmesi ve tuvaleti kullanması arasında bağlantı kurabiliyorsa tuvalet eğitimine hazırdır. 

Yukarıdaki işaretlerin hepsinin bir arada olmasına gerek yoktur.  

Tuvalet eğitimi sırasında nelere dikkat edilmelidir? 

Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair davranışlarını ve kazandığı becerileri gördükten sonra çocuğu alıştırma tuvaleti ile tanıştırmak tuvalet eğitimine başlanabilir. Alıştırma tuvaletini çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yere koymak, ilk zamanlarda bezini takıyorken alıştırma tuvaletine oturtmak ve hazır olduğunda bezini çıkartıp tuvaletini buraya yapabileceğini söylemek çocuğun tuvalete alışması için zaman tanıyacaktır. Tuvalet eğitimine alıştırma tuvaleti yerine klozette başlamak da uygun bir seçenektir. Bunun için de çocuğun klozete rahatlıkla çıkıp oturması için klozet aparatı ve basamak koymak çocuğun tuvaleti kolaylıkla ve korkmadan kullanması için önemlidir.

Tuvalet eğitimine alıştırma tuvaleti veya klozette mi başlanacağına karar verildikten sonra bezi değiştirme işlemini tuvalette yapmak, tuvaleti olmasa da çocuğun bezini çıkararak tuvalete oturmak, tuvalet düzeni takip edilerek tuvaleti olabilecek, uykudan kalktığında, gece yatmadan önce gibi zamanlarda tuvalete götürmek tuvalete alışmasına yardımcı olan yöntemlerdir. Çocuğun bezini çıkarmak için yaz mevsimi uygun bir mevsimdir. Havaların sıcak olması, üstünde daha az elbise olması hem temizliği kolaylaştıracak hem de çocuğun üşütmesi kaygısını ortadan kaldıracaktır.  Ebeveynlerin gündüz tuvalet tutmanın gece tutmaktan daha kolay olduğunu unutmamaları gerekir. 

Tuvalet eğitimi sürecinde anne-babanın anlayışlı ve sabırlı olması çok önemlidir. Bazı çocuklar çok hızlı alışırken bazı çocukların tuvalete alışması daha uzun zaman alabilmektedir. Çocuğun zorlanmaması, bu süreç içinde yaşanan kazalarda suçlu hissettirilmemesi çocuğun ruhsal sağlığı için önemlidir. Tuvaletin klozete yapılması, bezden kurtulmak başarı veya başarısızlık gibi gösterilmemeli, ödül ve ceza kullanılmamalıdır. Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair sinyalleri takip edilip, doğru zamanda başlandığında tuvalet eğitimi mümkün olan en az sıkıntıyla ve kısa sürede tamamlanacaktır.   

Bu yazı çocuk gelişim sitesi CocukluDunya.com iş birliği ile hazırlanmıştır.